وسواس شستشو یکی از اختلال های شایع وسواس فکری – عملی (OCD) می باشد.

وسواس شستشو به گونه ای است که فرد گمان می کند آلودگی ها با وجود چندین بار شستشو از بین نرفته اند.

نیاز به شستشوی دوباره دست یا لوازم خود احساس می کند.

بیمار در این وضعیت مدام نگران مراقبت از خود در برابر آلودگی ها می باشد و به همین دلیل به نظافت و شستشوی افراطی روی می آورد.

این بیماری جزو بیماری های درمان پذیر است و در این مقاله به روش های درمان آن خواهیم پرداخت.

 

علائم اختلال وسواس شستشو در فرد

• فرد با وجود شستن دست ها فکر می کند نقطه ای از دست ها نشسته باقی مانده یا دست ها خوب شسته نشده اند.
• برای شستن دست، فرد روندی برنامه ریزی شده دارد. عدم رعایت هر یک از این مراحل باعث می شود دستش را دوباره بشوید.
• فرد مبتلا به اختلال وسواس شستشو از حضور در محیط هایی که در معرض آلودگی هستند دوری می کند.

 

دلایل بروز اختلال وسواس شستشو

 

افراد مبتلا به اختلال وسواس شستشو دلایلی به شرح زیر را برای توجیه رفتار خود عنوان می کنند:

 

نگرانی از آسیب زدن به دیگران

این ترس به عنوان وسواس احساس مسئولیت نیز نامیده می شود.

فرد می ترسد به صورت غیرعمدی دیگران را آلوده کند و باعث بیماری در آنها شود.

این افراد تصور می کنند ناقل بیماری هستند و ممکن است آلودگی ها را به اطرافیان منتقل کنند.

 

ترس از حشرات

فرد تصور می کند حشرات ناقل آلودگی هستند و تماس با آنها باعث آسیب به فرد و دیگران می شود.

 

پاک کردن آلودگی های فکر و ذهن

وسواس شستشو می تواند برای بسیاری از افراد راهی باشد برای شستن آلودگی های فکری.

به نوعی این کار پالایش روحی برای آنها است.

به طور مثال فرد خرافی با دیدن یک نماد شوم ممکن است دست به شستشوی محلی بزند که آن شی یا حیوان شوم را آنجا دیده است یا بسیاری موارد دیگر.

 

درمان های موثر برای وسواس شستشو

برای درمان وسواس شستشو دو راه موثر پیشنهاد می شود؛ رفتار درمانی و شناخت درمانی.

 

رفتاردرمانی

رفتار درمانی از شناخت – رفتار درمانی برگرفته شده است.

درمانگر در این روش بیمار را با آلودگی هایی که از آنها می ترسد خو می دهد و این آلودگی ها را برایش عادی می نماید.

رفتار درمانی بر ۵ مرحله استوار است تا وسواس فکری بیماری را برطرف نماید:

 

• مواجهه و طبقه بندی ترس ها

در این مرحله انواع ترس های فرد و شدت آنها فهرست می شود.

 

• نظارت بر خود

فرد شروع به ثبت تعداد دفعات شستن دست های خود می کند.

اینکار کمک می کند فرد کاهش تعداد اینکار و بهبود خود را در روند درمان مشاهده کند.

 

• مواجهه سازی و جلوگیری از پاسخ

در این مرحله درمانگر فرد را با فهرست ترس های خود مواجه می کند اما فرد اجازه ندارد برای برطرف کردن آن ترس دست به شستشو بزند.

این مرحله می تواند برای برخی که بسیار به آلودگی ها حساس هستند و از آنها پرهیز می کنند رنج آور باشد.

 

• مواجهه سازی دوباره

در این مرحله بیمار پس از شستن دست ها باید دوباره در معرض آلودگی قرار گیرد.

این کار روند درمان را سرعت می بخشد.

اینکار به بیمار نشان می دهد نمی تواند از آلودگی فرار کند.

همیشه تمیز بماند و اینکه فرد می تواند با وجود مواجهه با آلودگی همچنان احساس تمیزی داشته باشد.

 

• قرارداد کردن

مواجهه سازی بیمار با تک تک موارد فهرست ترس های او در واقع یک توافق قراردادی بین او و پزشک است.

زیرا در زندگی موارد بیشتری از آلودگی ها وجود دارند که فرد با آنها مواجه می شود.

در این شرایط توصیه می شود فرد اگر به موردی خارج از فهرست برخورد کرد عمل شستشو را پس از آن انجام دهد.

اما فورا خود را با یکی از موارد فهرست مواجه کند و این بار از انجام عمل شستشو خودداری کند.

 

شناخت درمانی

شناخت درمانی در سال های اخیر تکامل قابل توجهی در حوزه بهبود علائم اختلال وسواس فکری – عملی بدست آورده است.

در این روش علاوه بر مباحثه، بیمار و درمانگر راهکارهایی را جستجو می کنند تا باورهای غلط بیمار در مورد آلودگی اصلاح گردد.

مثلا وسواس ناشی از ترس از آسیب زدن به دیگران، ریشه یابی و بررسی می شود و این باور در فرد به چالش کشیده می گردد.

به طور مثال ریشه وسواس فرد این است که مسئولیت پذیری بالایی دارد و با این وسواس می خواهد روی مسائل کنترل داشته باشد.

روان درمانگر پس از یافتن ریشه مشکل روند درمان آن را آغاز می کند.

در حالتی دیگر برخی افکار کمال گرایانه، احتمال گرا و آمیختگی فکر و عمل نیز می توانند باعث وسواس شستشو شوند و به چالش کشیده می شوند.

فرد کمال گرا می خواهد عمل شستشو را بی نقص انجام دهد، فرد احتمال گرا به وقع پیوستن هر فکری را ممکن می داند و فرد در باور به آمیختگی فکر و عمل، افکار را با اعمال مرتبط و یکسان می بیند.

به طور مثال بیمار تصور می کند اکر فکر کند به کسی آسیب می رساند یعنی قطعا اینکار را انجام خواهد داد.

روش شناخت درمانی اگر با رفتاردرمانی همراه گردد می تواند نتایج بسیاری خوبی بیافریند.

برخی درمانگرها عقیده دارند این روش به تنهایی نمی تواند مفید باشد و در صورت ادغام با رفتاردرمانی می تواند بهبود کامل تری در بیمار رقم بزند.