خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا (Hypochondriasis)، اختلالی است که بنا به دلایل و شرایط مختلفی می‌تواند در هر فردی ایجاد شود.
ولی با پدید آمدن ویروس کرونا، این بیماری شیوع بیشتری پیدا کرده است و افراد زیادی در سرتاسر جهان درگیر آن هستند.
مبتلایان با هر علائم خفیفی فکر می‌کنند که دچار بیماری کووید ۱۹ شده‌اند و این موضوع عوارض روانی و جسمی زیادی را برای آن ها در پی داشته است.
شناسایی نشانه‌ها و روش‌های غلبه بر این بیماری می‌تواند شدت آن را کاهش دهد و بیمار زودتر درمان شود.
خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا (Hypochondriasis) چیست؟
خود بیمار انگاری، با نام‌های دیگری مثل «اختلال اضطراب بیماری» یا «هیپوکندریا» نیز شناخته می‌شود.
مبتلایان به این بیماری همیشه اضطراب دارند و فکر می‌کنند به بیماری خطرناکی مبتلا شده‌اند، یا قرار است در آینده بیماری‌های مختلفی به سراغ آن‌ها بی آیند.
علائم این افراد تقریبا شبیه به هم است و شاید به خاطر یک درد جزئی، این افکار در ذهن آن‌ها شکل بگیرد.
حتی گاهی هیچ نشانه‌ای از درد فیزیکی وجود ندارد و با این حال، فرد دچار نوعی اضطراب ذهنی می‌شود.
شدت این اختلال در هر فرد می‌تواند متفاوت باشد و در طولانی مدت تغییر کند.
همچنین داشتن استرس زیاد در زندگی و افزایش سن، در ابتلا به این اختلال تاثیر گذار هستند.
علت ابتلا به خود بیمار انگاری
به طور کلی، علل ابتلا به خود بیمار انگاری به طور کامل مشخص نشده است، چرا که این موضوع از جهات مختلفی قابل بررسی است.
ولی طبق تحقیقات، عوامل زیر می‌توانند روند ابتلا به این بیماری را سریع‌تر کنند:
خانواده:
خانواده نقش زیادی را در شکل‌گیری تفکرات انسان دارند.
از این‌رو اگر فردی در خانواده‌ای بزرگ شود که والدین شدیدا نگران سلامتی خود و سایر اعضا باشند، احتمالا این فرد در بزرگسالی دچار اختلال خود بیمار انگاری می‌شود.
باورهای فردی:
مبتلایان به این بیماری معمولا ویژگی‌های مشترکی دارند، آن‌ها زیاد به مشکلات زندگی فکر می‌کنند.
برای هر موضوع کوچکی ناراحت می‌شوند و دائما مضطرب هستند.
از طرفی این وسواس ذهنی باعث می‌شود که بیش از حد طبیعی، به دنبال جستجو کردن مباحث مربوط به سلامتی در اینترنت باشند.
خود بیمار انگاری:
جستجوی علائم بیماری‌ها در اینترنت و خود بیمار انگاری
تجارب گذشته:
اتفاقات گذشته نیز در ابتلا به این اختلال تاثیر گذارند، مثلا سابقه بیماری شدید برای خود فرد یا خانواده او می‌تواند باعث این اختلال شود.
البته گاهی اوقات در خانواده یک اختلالی دیده می‌شود و نهایتا متوجه می‌شوند که خیلی هم خطرناک نبوده، ولی باز هم تنش روانی آن در فرد باقی می‌ماند.
به علاوه، سابقه مشکلاتی مثل کودک آزاری نیز می‌تواند تا حد زیادی در افزایش ابتلا به این بیماری موثر باشد.
علائم خود بیمار انگاری
- نگرانی شدید از بابت وجود درد خفیف
- نگرانی اشتباه به‌خاطر علائم و عملکرد طبیعی بدن
- آسوده نشدن حتی بعد از مراجعه به پزشک و تایید سلامت
- ترس از ابتلا به بیماری‌های خاصی که در خانواده وجود داشته‌اند
- نگرانی شدید از احتمال بیمار شدن در آینده
- به وجود آمدن اختلال در فعالیت‌های روزانه
- مراجعه بیش از حد به پزشک و انجام آزمایش‌های متعدد
- خودداری از مراجعه به پزشک به‌دلیل ترس از تشخیص بیماری خطرناک
- پرهیز از حضور در اماکن مختلف، به‌دلیل ترس از بیمار شدن
- جستجوی مداوم انواع بیماری‌ها در اینترنت
- صحبت کردن مداوم در مورد بیماری و وضعیت سلامتی شخصی
عوارض خود بیمار انگاری
- اختلال در عملکردهای شغلی
- اختلال در امور رومزه و کارهای شخصی
- مشکلات ارتباطی با دوستان و خانواده
- ابتلا به انواع بیماری‌های روانی و جسمی، مانند سر درد، اختلالات اضطرابی، اختلال شخصیتی و افسردگی
- مشکلات اقتصادی ناشی از مراجعه زیاد به پزشک و خرید محصولات سلامتی غیر ضروری
خود بیمار انگاری کرونا
افراد مختلفی با توجه به شرایط زندگی شخصی، به این بیماری مبتلا هستند و در واقع اختلال جدیدی به حساب نمی‌آید.
ولی متاسفانه با شیوع ویروس کرونا، خود بیمار انگاری افزایش خیلی شدیدی داشته است و حتی افرادی که ذاتا استرس و اضطراب ندارند هم دچار این اختلال شده‌اند.
قرنطینه‌های مکرر، از دست دادن شغل، مرگ و میر زیاد در جهان، از بین رفتن تفریحات و … تنها گوشه‌ای از مشکلاتی هستند که بیماری کووید ۱۹ پدید آورده است.
بنابراین شرایطی به وجود آمده است تا افراد بیش از حد به سلامت خود شک کرده و دچار افسردگی شوند.
شاید بسیاری از ما دچار این احساسات اشتباه شده باشیم، ولی این علائم در برخی افراد به صورت شدیدی دیده می‌شود.
آن‌ها تصور می‌کنند که هرگونه نشانه‌ای مثل خستگی، کاهش انرژی و بدن درد، نشانه ابتلای قطعی به ویروس کرونا است.
حتی برخی دیگر با وجود نتیجه منفی تست، باز هم به بیمار بودن خود شک دارند.
خود بیمار انگاری کرونا می‌تواند به صورت دوره‌ای تغییر کند، یا در مواقعی شدیدتر و در صورت عدم درمان، به اختلالی دائمی تبدیل شود.
امروزه شرایط ناامید کننده‌ای در جهان حاکم شده و این نشانه‌ها تقریبا طبیعی هستند.
اما در صورت طولانی شدن علائم و برطرف نشدن آن‌ها، فرد حتما باید به روانشناس مراجعه کند تا از حاد شدن افسردگی و عوارض ناشی از آن جلوگیری شود.
این اختلال با کرونا در ارتباط است و علائم واضحی دارد.
بنابراین برای تشخیص و درمان آن از روش‌های معمول استفاده می‌شود.
تشخیص خود بیمار انگاری
در واقع مهم‌ترین عارضه‌ای که در این افراد رخ می‌دهد، مشکلات روانی و افسردگی است و به همین دلیل، اکثر درمان‌ها هم در همین راستا صورت می‌گیرند.
بنابراین ابتدا فرد باید به پزشک معالج خود مراجعه کند و علائمی که فکر می‌کند غیرطبیعی هستند را برای وی شرح بدهد.
پزشک معمولا درباره مسائلی مثل ترس‌ها و نگرانی‌ها، سابقه بیماری خانوادگی و عملکرد روزانه سوال می‌پرسد و در صورت وجود نشانه خود بیمار انگاری، فرد مبتلا را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع می‌دهد.
تمامی نشانه‌های فیزیکی و روانی، نوع تغذیه و عدم اعتیاد به مواد مخدر یا قرص هم باید بررسی شوند. سپس با توجه به شدت بیماری و سن فرد، درمان‌های متعددی پیشنهاد می‌شوند.
درمان خود بیمار انگاری
با اینکه این بیماری با نشانه‌های جسمی و فیزیکی همراه است، ولی به هر حال منشا اصلی تمامی این‌ها را می‌توان مشکلات روانی و استرس دانست.
بنابراین پزشک تلاش می‌کند تا اضطراب فرد را کاهش دهد تا بتواند زندگی آرام‌تری داشته باشد.
در ادامه دو مورد از رایج‌ترین روش ها برای درمان این بیماری را به شما معرفی می‌کنیم:
روان درمانی
در این روش به مبتلایان یاد می‌دهند که چگونه اضطراب خود را مدیریت کنند و آن را در حد نرمال نگه دارند.
افراد می‌آموزند که چطور بدون نیاز مکرر به روانشناس و اختلال در زندگی رومزه خود، نگرانی‌هایشان را کم کنند و به دنبال روشی برای حل آن‌ها باشند.
در این صورت فرد می‌تواند ترس‌های خود را بشناسد و به جای تمرکز بر آن‌ها، افکار مزاحم را از بین ببرد.
به علاوه، پزشک به بیمار کمک می‌کند که از تاثیر نگرانی بر ذهن خود آگاه شود و به طور مداوم به دنبال کشف بیماری‌های جدید در بدن خود نباشد.
با این روش‌‌ها فرد می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را بهبود ببخشد و با دیگران ارتباطات بهتری داشته باشد.
دارو درمانی
معمولا روانشناس ترجیح می‌دهند تا با استفاده از جلسات مشاوره و صحبت کردن با بیمار، وی را درمان کرده و کم‌کم علائم بیماری را کاهش دهند.
اما گاهی اوقات فرد به خود بیمار انگاری شدید مبتلا شده است و حتما باید در کنار روش‌های دیگر، دارو درمانی هم به کار رود.
برخی از قرص‌ها تاثیر خوبی در جذب سروتونین دارند و به شاد شدن بیمار کمک می‌کنند.
به‌علاوه، بعضی از این داروها برای درمان خلق و خوی بد ضروری هستند و در کاهش استرس تاثیر بسزایی دارند.
البته به هیچ عنوان نباید دارویی را به طور خودسرانه مصرف کنید. در صورت مشاهده هرگونه نشانه و طولانی شدن آن، حتما به روانپزشک مراجعه کند.
راه های پیشگیری از ابتلا به خود بیمار انگاری
- یادگیری مهارت‌های مدیریت اضطراب و کنترل ذهن
- داشتن فعالیت بدنی منظم و مداوم
- عدم مصرف مواد مخدر یا قرص‌های اعتیاد آور
- داشتن ارتباط با افراد دیگر و شرکت در فعالیت‌های گروهی
- پرهیز از باور اطلاعات غلط و جستجوی بیش از حد بیماری‌ها در اینترنت
- مراجعه به روان‌درمانگر (در صورت نیاز و در حد متعادل)
نتیجه گیری
همانطور که گفته شد، خود بیمار انگاری می‌تواند برای هر فردی اتفاق بیفتد و این موضوعی کاملا طبیعی است.
اما نکته مهم این است که پس از طولانی شدن علائم، حتما به روانشناس مراجعه کنید تا این اختلال را در همان مراحل اولیه درمان کند.
